Gatunkowość w telewizji

            Gatunek, w skrócie, jest określeniem kategorii, której kryterium jest nieunikalność.

Teoria gatunku, to badania nad metodami pozwalającymi określić jego specyfikę. Nauka ta sięga  początków literatury, wpisuje się w całą historię filmu, jednak nie ma precyzyjnego odzwierciedlenia w telewizji.

            Zarówno w tekście MIttela, jak i Feuer, na pierwszy plan wysuwa się wniosek, iż określenie gatunku telewizyjnego jest niezwykle ważne (w procesie tworzenia i odbioru), jednak niemniej niezwykle trudne.

Wyszczególnione przez Feuer metody dotychczasowych badań nad analizą:

- estetyczna – cechująca się utrzymaniem konwencji i ekspresji artystycznej spod znaku autora

- rytualna – jako opis relacji między przemysłem a publicznością

- ideologiczna – jako instrument kontroli nad odbiorcami i ich wspólnotą zainteresowań

oraz przez Mittela,w oparciu o pytania o:

- definicję – formalnych mechanizmów określających istotę

- interpretację – odkrywanie znaczenia i osadzenie go w szerszym kontekście

- historię – przemianę gatunku i jej związki z czynnikami kulturowymi

nie przynoszą jednoznacznej odpowiedzi w przypadku złożoności narracyjno-gatunkowej w telewizji. Nie ma więc jednolitych kryteriów dla rozróżnienia gatunku, gdyż jest on uzależniony od aktywności kulturowej danego społeczeństwa, dlatego Mittel proponuje nie odpowiadać na pytanie czym jest dany gatunek, a raczej jaki wpływ ma na niego obecna kultura społeczeństwa i co on dla niego znaczy.

            Feuer obrazowo przedstawiła omawiany problem, na przykładzie ewolucji gatunku, jakim jest komedia sytuacyjna. Upraszczając, początkowo owy gatunek cechował się epizodycznością, jednolitą scenografią/lokacją, brakiem fabuły i  powierzchownością głównych postaci. Z biegiem lat, komedia sytuacyjna przekształciła się, mimo niezmiennego formatu, i wzbogaciła o złożoność postaci i kontynuowanej ogólnej linii fabularnej (mimo występowania jej na dalszym planie w opozycji do głównych wątków danego odcinka). Co więcej, seriale nie wychodzą naprzeciw pojedynczej potrzeby społeczeństwa, ani na odwrót – telewizja oferuje wiele grup seriali i, co za tym idzie, gatunków.

            Mittel natomiast, m.in. w oparciu o teorię Michela Foucault (narzucenie rozumienia świata, ogólnej wiedzy przez kulturę, ukryte w mniemaniu, iż jest to naturalne), zauważa, że przy ciągłej zmienności telewizji, niemożnością jest jej określenie (ugatunkowienie) przez pryzmat sztywnych narzędzi sprawdzających się dobrze w literaturze czy w filmie. Jedynym wyjściem jest wyjście poza tekst i szukanie odpowiedzi poza nim.  Wg niego dobrym tropem jest wykorzystanie intertekstualności – nie zagłębiać się w problem, a poszerzyć pole widzenia. W ramach podsumowania, Mittel proponuje pięć zasad tworzenia analizy gatunkowej w ujęciu kulturowym:

- cechy danego medium – odejście od sztywnych narzędzi znanych z badań nad filmem i uwzględnienie roli, aktywności i identyfikacji odbiorców

- negocjacja między specyfiką a ogółem – zbadanie poszczególnego elementu przez gatunek lub zbadania problemu i tego jak z nim funkcjonuje gatunek

- dyskursywna genealogia – nie zagłębianie się w tekst, a szukanie w nim odniesień

- praktyka kulturowa – rozróżnienie historycznego (wytworzonego przez praktyki kulturowe) gatunku od teoretycznego (stworzonego przez naukowców) gatunku.

- umiejscowienie w obrębie hierarchii kulturowych i zależności z władzą – uświadomienie sobie, że gatunki nie są wolne od treści światopoglądowych i politycznych.

Projekt analizy – „Rodzina Soprano”

„Rodzina Soprano” to serial produkowany przez HBO ("It's Not TV. It's HBO") w latach 1999-2006. Jest to jeden z pierwszych seriali, który pod wieloma płaszczyznami wprowadził nową jakość w historii telewizji (serii odcinków), w ślad którego poszła cała reszta obecnie popularnych serialowych produkcji różnych stacji telewizyjnych. W oparciu o tekst Sary Kozloff, postaramy się wykazać innowacyjność w narracji „Rodziny Soprano”.

1.     

e    Serial:

http://www.youtube.com/watch?v=RLxSUKA--Dg&feature=fvst

2.     

     Historia:

Nie ma przejrzyście powtarzającego się motywu, który mógłby upodabniać produkcję nie tyle do serii, ile nawet do serialu. Żaden odcinek nie jest autonomiczny pod kątem historii. Nie posiada również przejrzystego podziału między rdzeniem, a satelitami – historia jest chronologicznym ciągiem wydarzeń, a wszelkie, powtarzające się motywy (o ile można mówić o wtórności przy np. egzekucjach mafii), są nieodzownym elementem historii i pobocznych wątków na tle całego serialu.

3.      Bohaterowie:

Bohaterami  są postacie istotne zarówno dla całego serialu, jak i dla każdego odcinka z osobna. Wyznaczona jest hierarchia pod względem planów, jednak praktycznie nigdy nie zdarzają się bohaterowie epizodyczni, jeśli mowa o bohaterach, którzy wprowadzają coś dla rozwoju akcji.

4.      Scenografia:

Wbrew temu co piszę Kozloff o ograniczonej przestrzeni, „Rodzina Soprano”  (mimo powtarzających się wnętrz) wychodzi nierzadko z kamerą w inne lokacje i, co więcej, w plenery, tworząc tym samym New Jersey jednym z głównych, bardzo znaczących, bohaterów.

5.      Czas:

Serialu nie charakteryzują skróty w czołówce z poprzednich odcinków, ani zapowiedzi w następnych. Odcinki nie są pozbawione suspensu, jednak nie jest budowany na znajomych schematach analogii akcji w każdym odcinku, a w obrębie poszczególnych scen, których akcja jest nie do przewidzenia (np. zabójstwa pierwszoplanowych postaci, itp.). Sytuacje mające miejsce w tym samym czasie pokazywane są za pomocą montażu równoległego, a modne retrospekcje nie występują prawie w ogóle.

6.      Narrator:

Narracja w serialu jest dwupłaszczyznowa. Z jednej strony mamy narratora wszystkowiedzącego, a z drugiej homodiegetycznego – jest z nim główny bohater, który tworzy zupełnie inną narrację świata (podczas terapii z psychologiem), niż tego, w którym uczestniczy na co dzień.

7.       Odbiorca:

Zarówno widz implikowany, jak i rzeczywisty, odgrywa niebanalną rolę w tej produkcji. Fikcyjny konstrukt powinien perfekcyjnie porozumiewać się z fikcyjnym autorem, którym jest główny bohater serialu.  Na tej płaszczyźnie zatem pojawia się absolutne novum, gdyż pierwszoplanową postacią jest gangster, morderca, człowiek rozchwiany emocjonalnie, ale zarazem członek rodzinnego dramatu i ofiara własnych słabości. Trudno zatem lubić głównego bohatera, ale też nie sposób być jego zdecydowanym przeciwnikiem.

8.      Ramówka:

Obecnie ramówka nie ma wpływu na serial – jest on dostępny w Internecie, czy cyfrowych nośnikach.